Icoon 2

HOORNGIDS | De Halve Maen gaat voorlopig niet retour afzender. Elders in Nederland heeft men deze unieke replica ontdekt als welkome onderstreping van zaken waar men aandacht voor wil vragen. Rotterdam ziet mogelijkheden om de rol van de stad in VOC-zaken sterker onder de aandacht te brengen van historifielen. De Halve Maen komt in Delfshaven te liggen voor het VOC-D gebouw. De D staat voor Delft, zoals de H bij de Hoornse VOC voor Hoorn staat. Op dit moment staat VOC Hoorn voor weer iets anders dan dubbele emotionele terugblikken op een roemrijke historie. Het is de roemruchte raadsfractie die Hoorn wil behoeden voor historische vergissingen.

In Rotterdam is men blij met dit Goudeneeuwse jacht en daar zal De Halve Maen zelfs een hoofdrol spelen tijdens het festijn ‘Delfshaven 400’. Ook in Lelystad kijkt men al uit naar het moment dat het scheepje zal aanmeren en er staan nog meer evenementen te wachten. De eigenaar van De Halve Maen uit Amerika is blij dat zijn creatie zo veel aandacht heeft beleefd sinds mei 2015. Hij dankt de kopstukken die zich de benen onder het lijf vandaan hebben gelopen om het verblijf van De Halve Maen zo zinvol mogelijk te maken.

Voor wie is dit bericht een opsteker, wie haalt er onverschillig de schouders voor op en voor wie is dit allemaal een ergerlijke situatie? Een meerderheid van de Hoornse gemeenteraad vindt de bruikleenovereenkomst lang genoeg duren, terwijl er ook raadsleden zijn die de hele verblijfperiode van de Halve Maen in de Hoornse haven als een gruwel hebben ervaren. Als amateurpsycholoog vind ik de diverse houdingen tegen of ten faveure van de boot bijzonder boeiend. Wat gaat er in die hoofden om? In hoeverre kan een afwijzende houding het gevolg zijn van een verkeerde maaltijd, een ruzie in huiselijke kring, of zelfs een verpeste jeugd? En in hoeverre is een positieve houding te danken aan een rijk cultureel getinte opvoeding of een geslaagde inzet van jeugdhulp? Ik hoef dat natuurlijk niet allemaal precies te weten; ik beleef genoeg voldoening aan het speculeren hierover.

Wanneer ik de reactie lees van de Amerikaanse eigenaar of tijdens mijn toch wel redelijk frequente bezoeken aan de boot de mensen hoor die je graag rondleiden met ieder weer eigen accenten in de verhalen rond VOC en scheepvaart, en mag lezen dat ruim honderdduizend bezoeken aan de boot zijn gebracht, dan ben ik licht bereid aan te nemen dat de komst van de Halve Maen naar Hoorn een goede zaak was. Het argument dat dit een schip van bijleg is, kun je natuurlijk proberen te ontkennen, maar de jaarlijkse kosten zijn in het Hoornse kasboek wel degelijk aan te wijzen. Dat er een economische waarde mag worden aangenomen, is slechts gebaseerd op theoretische rekenmodellen en de binnengestroomde euro’s zijn nauwelijks aanwijsbaar op de gemeentelijke debetbladzijden aan te wijzen. Die waarde werd in 2015 geschat op € 264.000,-. Wie heeft dat allemaal naar binnen weten te harken? En zou dit de Hoornse ondernemers door de tegenstemmers zijn misgund?

Hoe dan ook: een deel van de Hoornse en Nederlandse bevolking is een paar jaar blij geweest met dit icoon van de Gouden Eeuw. En ons is intussen goed ingepeperd, dat het woordje Gouden absoluut niet past bij de grote meerderheid van de toenmalige bevolking. We mogen best weten dat de bemanning van de VOC-schepen voor een groot deel heeft bestaan uit arme sloebers, voor wie geen andere uitweg bestond, dan zich te laten ronselen voor een gigantisch verdienmodel, waarvan zij nimmer royaal gedeelde vruchten proefden. Wat weer meevalt is dat met de oorspronkelijke Halve Maen nooit Afrikaanse slaafgemaakten zijn vervoerd.

We dienen ons te realiseren, dat elke grootse historische daad op slagveld of in de handel is gewonnen dankzij de inzet van velen, die nauwelijks de kans hebben gekregen een treetje hoger te komen op de maatschappelijke ladder. Aan alle grote historische panden in Hoorn kleeft het bloed van uitgebuite verschoppelingen. Voor de zuiveren van geest onder ons zullen tripjes naar historische bezienswaardigheden in alle landen van de wereld daarom volledig uit den boze zijn. Ik durf ook aan te nemen dat de Hoornse politieke tegenstanders van de Halve Maen zich walgend afkeren van de trots waarmee de VOC-stad Hoorn zich aanbiedt als bezoekwaardige stad. En natuurlijk begrijp ik hun vreugde over het kunnen wegsturen van de Halve Maen volledig. Tegelijk begrijp ik ook de geesten van hen die het kunnen gebruiken van deze schuit als een feestje zien. Toch hoop ik oprecht dat de miesmuizers op historisch gebied niet steeds een raadsmeerderheid zullen vormen.

Van redactie HoornGids: Met dank aan Peter de Rijcke voor het gebruik van zijn illustratie van de Halve Maen.