Doorbraak teelt op water nabij

HOORNGIDS | Gewassen telen in grond. We zijn niet anders gewend. Maar klimaatverandering, extremer weer en steeds strengere eisen aan emissie, kwaliteit van grondwater en gewasbeschermingsmiddelen, doen agrarische ondernemers zoeken naar andere oplossingen. Teelt op water kan het baanbrekende, schone alternatief zijn.

De voordelen van teelt op water zijn legio, weten ondernemer Jan Botman van Botman Hydroponics en onderzoeker Matthijs Blind van Proeftuin Zwaagdijk, waar al jaren wordt getest met deze innovatie. ,,Gewassen reiken met hun wortels niet in de grond, maar in water dat is verrijkt met voedingsstoffen. Dat scheelt onder meer in onkruid, het risico op ziektes én het product is zandvrij. Bovendien ben je als werkgever aantrekkelijker, omdat mensen niet graag meer op het land werken,’’ somt Blind op. ,,Het belang van de waterteelt in de tuinbouw is dus groot. De mogelijkheden worden volop onderzocht en ontwikkeld. Mits de omstandigheden goed zijn, is het verbazingwekkend hoeveel plantensoorten wortels in water kunnen maken. Het gaat er nu om deze teeltaanpak op te schalen en de productie ook kostentechnisch rendabel te maken. En dat is minder makkelijk dan het klinkt.’’

Dat doen we wel even
Met die missie is Jan Botman sinds 2007 bezig. ,,Waterteelt fascineert me. Ik ben ondernemer, geen onderzoeker. Die moet objectief en neutraal zijn. Ik ga nog wel eens dwars tegen de draad in. Alleen dan kom je tot innovatie.’’ Proeftuin Zwaagdijk gaf hem de ruimte om zijn eigen onderzoek te doen. ,,Vooraf dachten we: dat doen we wel even in paar jaar. Inmiddels zijn we twaalf jaar verder en zijn heel veel varianten de revue gepasseerd. Telkens liepen we tegen nieuwe dingen aan. Hoe moet het systeem eruit zien, wat is een goede drijver, hoe moet het water behandeld worden, logistiek zit er een verhaal achter. Het blijkt heel complex. Pas sinds twee jaar hebben we modellen waarmee we verder willen gaan.’’

Beluchting en stroming
Proeftuin Zwaagdijk heeft in diverse proeven aangetoond dat een goede beluchting en stroming van de voedingsoplossing van essentieel belang zijn. Bij Botman krijgt dit aspect veel aandacht. ,,Ik heb een volledig nieuw systeem ontwikkeld, dat in het hele bassin goede stroming creëert en de plantenwortels van zuurstof voorziet, tegen zeer lage kosten en minimaal energieverbruik. Stressperioden komen niet voor, waardoor een gezonde, sterke plant uitgroeit.’’

Albert Heijn
Sla is het belangrijkste eerste gewas waar teelt op water nu op grote, commerciële schaal wordt ingezet. Inmiddels werkt een aantal bedrijven in Noordholland en elders in het land naar tevredenheid met deze teeltmethode, vertelt Botman ,,Onze klant B4Hydrogrow in Warmenhuizen teelt in opdracht van groenteverwerker Vezet zes slasoorten op water voor Albert Heijn. Zelf ben ik achter de schermen bezig met demo’s in Duitsland waar naar verwachting commerciële projecten uit komen.’’

Snijbloemen de volgende uitdaging
De volgende grote uitdaging is het telen van snijbloemen als chrysanten en Lisianthus op water. ,,Bij deze snijbloemen lopen we weer tegen andere dingen aan, dan bij sla. Bloemenkwekers in het zuiden van ons land hebben jarenlang onderzoek gedaan naar teelt op water, maar hebben de handdoek in de ring gegooid. Te complex. Samen met bedrijven in onze regio hebben wij hier de handschoen opgepakt. Het eerste jaar ging bij ons ook van alles mis. Het tweede jaar kregen we door waar bij de snijbloemen het belangrijkste knelpunt zat. Daarop zijn we nu aan het voortborduren. Het gaat ons lukken om de oplossingen te vinden. Parallel daaraan doen we ook onderzoek naar automatisering voor teelt en oogst. De technieken zijn er al, maar we zijn aan het experimenteren hoe we die specifiek kunnen inpassen in deze manier van telen.’’

Op het vinkentouw
Botman is ervan overtuigd dat de grote doorbraak van teelt op water niet lang meer op zich laat wachten. ,,Door keihard werken, anderen overtuigen en gedreven doorgaan, hebben we de afgelopen jaren heel wat teweeg gebracht. Het vertrouwen van de sector begint te komen. Meerdere agrarische bedrijven zitten op het vinkentouw. Nu moeten we waarmaken dat we systemen kunnen maken, die een volwaardig of zelfs beter alternatief zijn voor grondteelt. Dat kan alleen in samenwerking met de hele keten. Alle partijen moeten zich committeren. Dat begint al bij de veredelaars, die moeten gaan selecteren en veredelen op geschiktheid voor de waterteelt. Want ik mag dan wel eigenwijs zijn en vinden dat ik in mijn eentje sneller werk, maar samen kom je verder.’’