Bijnamengenootschap

HOORNGIDS |

Tijdens een speurtocht naar antieke spullen stuitte een bevriend antiquair op een boekwerkje met de titel ’Lijst van scheld- en bijnamen van Bunschoten-Spakenburg en Eemdijk’. Er bleek zelfs een aanhangsel van te zijn met scheld- en bijnamen, nagekomen in 2005. In het dorp hecht men er blijkbaar aan om elkaar niet alleen te voorzien van een koos- of scheldnaam, maar werd het van een zodanig belang geacht dat de namen voor de eeuwigheid dienden te worden vastgelegd.

Bijnamen die hun oorsprong vonden in het werk of beroep van de man of vrouw, het straatleven, fysieke eigenaardigheden, kwaal, gebrek of afwijking, uitspraken, gedrag en/of kleding. Vooral als meerdere mensen bekend waren onder dezelfde voor- en achternaam was het gebruikelijk onderscheid te maken door het gebruik van een bijnaam. Dat zien we ook veel in Volendam, waar anders geen wijs te worden is uit de vele Tollen, Kwakmannen, Jonken en Mührens.

Uit de mode
Het bracht me op de gedachte dat bijnamen een beetje uit de mode lijken te raken. Mogelijk heb ik dat helemaal fout daar mijn kroeg- en kantinebezoeken - de locaties bij uitstek waar de aanspreektitels nog wel eens kunnen muteren - ernstig gereduceerd zijn. In Hoorn herinner ik mij vele bijnamen. Schele Frans, Pisaap en Ironman circuleerden rondom café De Volendammer. Snip en Snap, Ouwe Jinjan en Lange Wortel  waren hoogste vermakelijke verschijningen in de stad. Bij Always Forward stond glazenwasser ’De Spons’ onder de lat, waarbij hij voor zich ’De Postzegel’ wist, de  nimmer verzakende postkantoorhouder. Zodra spelers van datzelfde Always Forward het complex betraden van Hollandia kregen ze ’Papen’ naar hun hoofd geslingerd. 

Onderwijzers
Ook onderwijzers werden voorzien van een bijnaam: Simpeltje, Yellow, Blubber, Fred Flintstone, e.d. Soms waren leerlingen zich niet eens meer bewust van het feit dat het om bijnamen ging. Zo vroeg een echtpaar op een ouderavond naar de heer De Beer, wiens werkelijke naam totaal anders was. Vreemd genoeg waren het over het algemeen mannen die te maken kregen met een bijnaam. Bij vrouwen kwam dat vrijwel alleen voort uit jaloezie of nijd. Daarbij moeten we denken aan namen als De Hoer, Spatje, Hannibal, Mien Meloen, Octopus, e.d.

Eeuwigheid 
De wens om de bijnamen te koesteren en voor de eeuwigheid vast te leggen vindt overal in den lande plaats. Zo is men in Oirschot doende met de samenstelling van de ’Bijnamen van Heemkundekring De Heerlijkheid Oirschot’. In Hoorn stel ik de oprichting voor van het Bijnamengenootschap, waarbij de bestuursleden Rooie, Manke en Gespierde Spijker mogen heten.