Hij die betaalt bepaalt

Column van Johan van der Tuin

De aanleiding om over dit onderwerp in de pen te klimmen is de bijdrage van Niels Markus, namens de redactie Politiek van Trouw van 17 juni 2021. Speelt dit ook in de lokale politiek? Eerst aandacht voor het Haagse en delen van de analyse door Niels Markus.

“Partijfinanciering - Ondernemer Hans van der Wind schonk het CDA een miljoen euro, terwijl hij over de fondsenwerving gaat en in het campagneteam zit. Deugt dat?

Een rijke ondernemer schenkt een miljoen euro aan een politieke partij, waarvan hij voorzitter van de fondsenwerving is én in het campagneteam zit. Ondertussen stuurt hij bezorgde mails dat er met de huidige partijleider niet genoeg campagnegeld binnenkomt. Pas als er een nieuwe lijsttrekker is, stort hij zijn bijdrage van een miljoen daadwerkelijk.

Volgens de letter van de wet mag het allemaal, maar het is de vraag of deze handelwijze van ondernemer Hans van der Wind bij het CDA ook ethisch juist is. Het CDA maakte de naam van de geldschieter bekend, nadat Pieter Omtzigt in zijn uitgelekte notities zijn zorgen had uitgesproken over de manier waarop financiers volgens hem invloed uitoefenen in de partij.

Volgens André Krouwel, die als politicoloog partijfinanciering onderzoekt, deugt het van geen kant. ”Als er een miljoen euro in een campagne gestort wordt, dan leidt dit tot meer zetels en dus meer banen voor een partij. Dan is de geldschieter feitelijk een werkgever.” Hij vindt het ondemocratisch dat vermogenden geld in partijen steken en daarmee invloed verwerven.

Tijdens de afgelopen campagne maakte een IT-miljardair een miljoen over naar D66 en tonnen naar Partij voor de Dieren. ”Hij zei geen directe invloed te willen uitoefenen, maar hij wilde wel een vooruitstrevend milieubeleid. De meeste kiezers hebben geen miljoen. Zulke giften ondermijnen daarom een gelijk speelveld bij verkiezingen.”

Krouwel vermoedt dat het verwerven van invloed bij het CDA nog verder ging. In een e-mail die Omtzigt publiceerde, beklaagt Van der Wind zich dat er maar een half miljoen in de campagnekas zit en dat er minimaal 1,25 miljoen nodig is. Later, als Hugo de Jonge als lijsttrekker teruggetreden is, maakt Van der Wind een miljoen over. Krouwel: ”Hij zegt daarmee: er was eigenlijk niet te weinig geld, hier is een miljoen. Hij doneert bovendien pas officieel op de verkiezingsdag. Daarmee hoeft het bedrag pas volgend jaar openbaar gemaakt te worden. Als het allemaal zo open en eerlijk is, waarom dan die geheimzinnigheid?”
Volgens Krouwel ontbreekt het in Nederland aan regels voor partijfinanciering. ”Tijdens de vorige verkiezingen had ik hier een gesprek over met de OVSE, die verkiezingen controleert. Die vielen van hun stoel. Die begrepen niet dat er zulke grote bedragen naar partijen gaan, terwijl de transparantie ontbreekt.” Krouwel spreekt van ’toegestane corruptie’: ”Het mag formeel, maar belanghebbenden kunnen invloed inkopen waardoor er ongelijkheid optreedt.”
Er ligt een aanscherping voor de wet die partijfinanciering regelt. Als die wordt aangenomen, zijn giften van buiten Europa niet langer toegestaan, en moeten ook schenkingen onder de 4500 euro openbaar gemaakt worden.
Krouwel is voorstander van volledige transparantie. ”Alles moet openbaar, ook bijvoorbeeld korting die ondernemers geven op de huur van bedrijfspanden. Laat de kiezer maar beslissen of die op die partij wil stemmen.”

Tot zover Trouw.

Hoe gaat het in de gemeentepolitiek? Gaat het in Westfriesland en Hoorn anders? Zijn er hier ook rijkaards en/of bedrijven die aanzienlijke bedragen in de campagnekas van de politieke partij van hun keuze overmaken opdat die partij keuzes gaat maken die hen aanstaat of waarvan zij beter worden? Gaat het hier om bonafide of malafide belangen? Sinds het begin van deze eeuw waren er sterke geruchten dat dit het geval zou zijn bij een aantal partijen; het viel op dat enkele over grote campagnebudgetten konden beschikken. Als je er op de man-af naar vroeg werd er slechts minzaam geglimlacht. Om aan alle geruchten een einde te maken en transparant naar de kiezers te zijn stelde iemand in 2009 ten stadhuize voor om alle verkregen campagnegiften te verantwoorden op de websites van de partijen. Het was de bedoeling dat iedere fractievoorzitter op democratische wijze zou aangeven wat hij/zij hiervan vond, maar zover kwam het niet. Eén aanwezige haastte zich om nogal vinnig te roepen “dat iedere partij verantwoordelijk was voor zijn eigen beleid. Wij gaan dit niet doen!” De aanwezigen waren met stomheid geslagen. Kennelijk hoefden de partijen / partijbesturen hier niets van te vinden. Over democratie gesproken.

Het is tot nu toe volstrekt onduidelijk hoe de partijen aan hun campagnegeld komen. De lokale partijen die gelieerd zijn aan landelijke partijen zullen misschien voldoen aan door hen gegeven richtlijnen, maar dat is niet meer dan bureaucratische afhandeling waarover niemand ooit iets hoort. En van de lokale partijen die geen lijntjes met het Haagse hebben hoor je ook niets. Misschien is het de hoogste tijd dat de ene partij niet langer op andere partijen wacht met transparant zijn. Dan kan ik in maart 2022 eindelijk kiezen op een persoon die op een kieslijst staat van een transparante partij!

Wie zet de eerste stap?

Inmiddels heeft de Hoornse raad drie raadsleden en daarmee drie fracties van partijen die op een restzetel in de raad kwamen. Er waren nog zetels te verdelen, vandaar. Wat een verrassing! Niet dat dit altijd een toegevoegde waarde heeft opgeleverd.. Hoe dan ook, zo makkelijk gaat het dus, misschien straks ook als je corruptieve motieven hebt, waarmee ik niet gezegd wil hebben dat daar nu (al) sprake van is. Ik wens het lokale kiesbureau o.l.v. de burgemeester veel wijsheid en inzicht!

Wie wordt er transparant?

De inhoud van de column is uitsluitend voor rekening van de auteur. HoornRadio/HoornGids is niet ge- of verbonden aan een politieke partij of welke politieke richting dan ook, maar geheel autonoom, onafhankelijk en ongebonden.

Gelddonatie Gelddonatie