Kerstmis 2023

De zonnewende rond de 21e december is millennia geleden al opgemerkt door onze voorouders. De dagen gaan weer lengen en de seizoenen waarin weer genoeg zonlicht en warmte kan worden genoten door mensen en de natuur is iets wat de mensheid die zich ooit als boer ging vestigen opgemerkt. Vanouds was het vanzelfsprekend dat de goden dit kunststukje elk jaar weer flikten voor de mensheid. In het oude Romeinse Rijk is rond deze tijd van het jaar vrolijk feestgevierd met de Saturnalia, het feest ter ere van Saturnus, die dit voor de mensheid voor elkaar wist te brengen.

We nemen aan dat dit Romeinse feest voor het eerst werd gevierd in de vijfde eeuw voor Christus en niet alleen Saturnus kon mooie zaken voor elkaar krijgen, er waren heel wat andere goden en voor de toko’s van al deze goden stonden rijen mensen te wachten om hun eerbewijzen te brengen, opdat de gulle gaven maar niet vergeten zouden worden. Godsdiensten zijn voor een deel mogelijk geworden doordat veel gebeurtenissen in de natuur niet verklaard konden worden. Godsdienst verbroedert, versterkt het gemeenschapsgevoel en is tegelijk en juist daarom ook een prachtig instrument om het volk bij elkaar te houden en zich te laten onderscheiden tegenover andere volkeren met de verkeerde goden.

De viering van Kerstmis in onze wereld heeft de viering van eerdere zonnewendefeesten vervangen en in de loop der eeuwen heeft het feest zich aangepast aan gewoonten en wensen van de verschillende streken. Het feestelijke eten heeft er altijd wel deel van uitgemaakt, hoewel er ook vaak een periode van vasten aan voorafging. Geschenken geven gebeurde op veel plaatsen ook en ook het versieren van de woning met groen hoorde er bij. In latere eeuwen ontstond op een paar plaatsen in Europa de gewoonte om groen blijvende bomen neer te zetten en er appeltjes in te hangen. Het Vaticaan heeft tevergeefs getracht dit gebruik weg te houden bij de Rooms-Katholieke geloofsgemeenschap, maar is uiteindelijk halverwege de negentiende eeuw gezwicht en heeft toen zelf ook maar kerstbomen neergezet. Ook in ons land werd een niet weg te poetsen belangrijk onderdeel zeer lange tijd gekoesterd: het gedenken van de geboorte van Jezus. Hier en daar was het bezoeken van de kerk tijdens Kerstmis zelfs een plicht.

We leven nu in een tijd dat we allang niet meer met z’n allen menen dat de goden onze seizoenen netjes op tijd bezorgen, dat er goddelijke inspanning zit achter natuurrampen of dat eeuwige verdoemenis dreigt wanneer niet op de juiste wijze de christelijke rituelen worden nageleefd. De verbinding van de geloofsgemeenschap verstevigen in met geestelijke gezangen en kaarslicht gevulde kerken bestaat nog steeds, maar steeds meer mensen zien elk jaar uit naar een heel andere invulling. Het lekkere eten staat centraal, evenals de versieringen met groen en het delen van geschenken. We vieren niet meer feest vanwege de geboorte van de godsdienstveroorzaker, we vieren feest omdat de supermarkten vol liggen met lekkere hapjes en er behoefte is aan sfeervolle momenten.

Er is ook zoiets als een kerstgedachte, warme gevoelens jegens hen die het minder hebben of voor een moment niet meer blijven hangen in een ruzie. Een van de mooie verhalen uit Wereldoorlog I is het potje voetbal dat op kerstdag werd gespeeld door geallieerde en Duitse soldaten. Dat ze daarna elk hun eigen loopgaven weer indoken om elkaar weer plichtsgetrouw de dood in te jagen maakt het verhaal ook macaber. Ik zie op 25 december de Hamasstrijders en de Israëlische soldaten dat niet nadoen.

Bij ons is de kerstgedachte grotendeels vercommercialiseerd door supermarktketens die naast de belangrijkste boodschap dat er heel veel lekkere kersthapjes in de schappen liggen ook even een mooimenselijknaastenliefdedingetje laten zien. Wanneer er bij de reclamebedenkers traantjes vloeien dan heb je weer een bruikbaar spotje.

In deze tijd mag je helemaal zelf bedenken of en hoe je de kersttijd invult. In deze columns denk ik ook altijd aan de lokale politici. Zou er ooit een mooi gevoelig kerstgedachtemomentje worden gecreëerd waarin alle fracties even hun verplichte bakkeleihouding opzijzetten en trachten te zoeken naar het geluksgevoel dat stad breed kan worden gevoeld? Mag ik een voorschotje nemen? Ik druk, niet in naam van Saturnus, Wodan, Allah of God, maar helemaal uit mijzelf en vooruit, wel ook namens mevrouw Grosthuizen, alle raadsleden van alle fracties aan mijn hart en bedank ze voor hun inzet voor de stad die ook liefdevolle momenten kent. Een fijne kerst!